ΜΙΑ ΣΥΝΤΟΜΗ ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑΔΡΟΜΗ ΣΤΗΝ ΚΑΝΝΑΒΗ – ΚΙΝΑ – ΙΝΔΙΑ
Η κάνναβη, αν και φυτό το οποίο ευδοκιμεί σε σχεδόν ολόκληρο τον πλανήτη, αποτελεί και ένα από τα πιο αμφιλεγόμενα. Καλλιέργειες κάνναβης εντοπίζονται από την αρχαιότητα με τις πρώτες αναφορές να γίνονται από τον 30ό αιώνα π.Χ. Οι χρήσεις της κάνναβης ποικίλλουν, με κύριες την θρησκευτική, την φαρμακευτική, την ευφορική και την βιομηχανική της χρήση. Τον 19ο αιώνα μ.Χ. η κάνναβη άρχισε να δαιμονοποιείται με κορύφωση την απαγόρευσή της. Σήμερα, αρκετές χώρες την έχουν επανανομιποιήσει, ενώ παράλληλα η επιστημονική κοινότητα, γνωστοποιώντας τα οφέλη της κάνναβης, βοηθά στην υποχώρηση των πρόσφατα σχηματισμένων προκαταλήψεων και στην έκλειψη της παραπληροφόρησης και της ημιμάθειας επί του θέματος. Η ιστορική αναδρομή αυτού του φυτού μέσα από σύγχρονο πρίσμα αποτελεί μία ενδιαφέρουσα διαδρομή που αιτιολογεί την χρήση της, την απαγόρευσή της και την πλέον επανανομιμοποίησή της.
Η χρήση της κάνναβης εντοπίζεται τόσο στον παγκόσμιο όσο και στον αρχαίο ελληνικό κόσμο. Πιο συγκεκριμένα, οι αρχαιότερες ρίζες και αναφορές της Κάνναβης εντοπίζονται στην Κίνα το 2737 π.Χ., όταν, σύμφωνα και με τον μύθο, ο αυτοκράτορας Shennong όρισε το τσάι ως θεραπεία για ασθένειες όπως την ελονοσία, τους ρευματισμούς και την ουρική αρθρίτιδα. Μέσω της κινεζικής επιρροής η κάνναβη εξαπλώθηκε στην Ασία, στη Μέση Ανατολή και στην Αφρική. Βέβαια, αν και οι πρώτες αναφορές εντοπίζονται το 2800 π.Χ., καθώς τότε εμφανίστηκαν τα πρώτα σχοινιά και χαρτί από κάνναβη, οι ιστορικοί εκτιμούν ότι η καλλιέργειά της ξεκίνησε περίπου στο 8000 π.Χ. λόγω της θρεπτικής αξίας των σπόρων της. Όσο η καλλιέργειά της εκσυγχρονιζόταν, τόσο η κάνναβη άρχισε να χρησιμοποιείται και για την παραγωγή ινών για προϊόντα όπως το χαρτί, τα σχοινιά και τα ενδύματα. Συμπερασματικά, η καλλιέργεια της Κάνναβης στην Κίνα ξεκίνησε πριν 10000 χρόνια και χρονολογικά συνέπεσε με την έναρξη της αγγειοπλαστικής.
Η καλλιέργεια και η χρήση της κάνναβης ήταν χαρακτηριστική στην αρχαία Κίνα σε τόσο μεγάλο βαθμό που η Κίνα ήταν γνωστή ως η γη της κάνναβης και της μουριάς, καθώς και η μουριά χρησιμοποιούταν κατ’ εξοχήν για την παραγωγή μεταξιού. Αρχαία κινεζικά κείμενα δίνουν έμφαση στην κάνναβη, όπως Τα Χρονικά και Το Βιβλίο των Τραγουδιών, τα οποία την κατηγοριοποιούν ως μία από τις έξι σημαντικότερες καλλιέργειες της Κίνας, ενώ το έργο Shennong Bencaojing του μυθικού αυτοκράτορα Shennong, το οποίο έχει περισσότερες από 360 καταχωρήσεις φυτών με τις θεραπευτικές τους ιδιότητες, συμπεριλαμβάνει και την κάνναβη. Με αυτόν τον τρόπο οι ιστορικοί γνωρίζουν ότι η κάνναβη άρχισε να χρησιμοποιείται και για τις θεραπευτικές της ιδιότητες κυρίως για ρευματικούς πόνους, εντερική δυσκοιλιότητα και ελονοσία. Η κάνναβη λοιπόν, χρησιμοποιήθηκε εκτεταμένα στην Κίνα, από όπου μεταδόθηκε και στην Ασία, την Μέση Ανατολή και την Αφρική, αφενός για την διατροφική της αξία και τις ίνες της και αφετέρου για τις φαρμακευτικές της ιδιότητες.
Ωστόσο, χρήση της κάνναβης εντοπίζεται και στην Ινδία. Αν και υπάρχει η άποψη ότι η κάνναβη μεταφέρθηκε στην Ινδία από την Κίνα, στην πραγματικότητα το φυτό αυτό ήδη υπήρχε φυσικά στους πρόποδες ποικίλων περιοχών. Η χρήση της κάνναβης ήταν διαφορετική με αυτή της Κίνας, και χρονολογείται από το 2000 π.Χ. Το φυτό αυτό έπαιξε σημαντικό ρόλο στον ινδικό θρησκευτικό και πνευματικό πολιτισμό. Το έργο Atharvaveda, το οποίο συντέθηκε στον 11ο με 15ο αιώνα π.Χ., συγκαταλέγει το bhanga στα πέντε ιερά φυτά. Βέβαια, οι γνώμες των μελετητών διίστανται με αποτέλεσμα να υπάρχει μία φιλολογική διαμάχη για το κατά πόσο το bhanga, η σανσκριτική λέξη για την κάνναβη, συμπίπτει απόλυτα με την σύγχρονη σημασία της. Το φυτό της κάνναβης χρησιμοποιήθηκε αναμειγμένο με άλλα συστατικά. Το ποτό bhang, για παράδειγμα, αποτελούσε μία σύνθεση από τα μπουμπούκια και τα φύλλα του φυτού, μαζί με γάλα, γκι και μπαχαρικά. Στο Samundra Manthana, μάλιστα, αναφέρεται ότι το bhanga ήταν το αγαπημένο φαγητό του θεού Shiva, και προτείνεται η προσφορά του κατά τους καλοκαιρινούς μήνες στον θεό, σύμφωνα με το Shiva Purana. Άλλα προϊόντα κάνναβης ήταν το ganja (ανθός κάνναβης), το charas (είδος χειροποίητου χασίς) και το soma (πνευματικό ποτό). Συμπερασματικά, η κάνναβη στην Ινδία διαδραμάτισε σπουδαίο θρησκευτικό και πνευματικό ρόλο στον ινδικό πολιτισμό.
Το φυτό της κάνναβης, όμως, δεν χρησιμοποιούταν αποκλειστικά για θρησκευτικούς και πνευματικούς σκοπούς. Το Sushruta Samhita, ένα αρχαίο σανσκριτικό έργο που διαπραγματεύεται θέματα ιατρικής και χειρουργικής και χρονολογείται περίπου στο 600 π.Χ., είναι από τα λίγα σωθέντα έργα αυτής της εποχής και θεματολογίας και αναφέρει το bhanga ως ιατρικό και φαρμακευτικό φυτό, ιδανικό για την καταπολέμηση της καταρροής, του φλέγματος και της διάρροιας. Παράλληλα, η κάνναβη μνημονεύεται επίσης στο Ayurveda ως συστατικό σε μικρές ποσότητες σε διάφορες συνταγές παυσίπονων και αφροδισιακών. Στη συνέχεια, όσο η κάνναβη άρχισε να καθίσταται πιο διαδεδομένη, τόσο περισσότερο χρησιμοποιούταν και για ευφορική χρήση. Υποστηριζόταν ότι αυτό το φυτό έχει την δυνατότητα να κάνει τους ανθρώπους πιο ευτυχισμένους και να βελτιώσει την πνευματική τους εξουσία. Επιπλέον, οι αλληλεπιδράσεις μεταξύ Ινδίας και Κίνας οδήγησαν στην οικειοποίηση των βιομηχανικών χρήσεων της κάνναβης από τους Ινδούς. Μέσω του εμπορίου ινών και υφασμάτων, εισήχθησαν στην Ινδία οι γεωργικές και βιομηχανικές χρήσεις της κάνναβης και ενστερνίστηκαν και από τους Ινδούς. Οι Ινδοί παραγωγοί κάνναβης, μάλιστα, υποβοηθούσαν την διάσπαση των ινών για την προετοιμασία της επεξεργασίας με το νερό, μία πρακτική η οποία εφαρμόζεται ακόμη και σήμερα ανά τον κόσμο για την παραγωγή υφασμάτων κάνναβης.
Κατά την αποικιοκρατούμενη εποχή της Ινδίας, οι αντιδράσεις των Πορτογάλων και των Άγγλων διαφέρουν. Πιο συγκεκριμένα, εντοπίζεται ότι οι πρώτοι ήρθαν σε επαφή με τα έθιμα και το εμπόριο κάνναβης στην Ινδία μετά το 1510. Ο βοτανολόγος και ιατρός Garcia de Orta μάλιστα, στο έργο του, Colloquies on the Simples and Drugs and Medicinal Matters of India and of a Few Fruits (1534), συμπεριλαμβάνει διάφορες χρήσεις για την κάνναβη, επισημαίνοντας ότι το bhang χρησιμοποιούταν ευρέως για την βελτίωση της απόδοσης κατά την εργασία και για διεγερτικό όρεξης. Αντίστοιχα, ο Cristobal Acosta το 1549, στο έργο του A Tract about the Drugs and Medicines of the East Indies, αναλύει συνταγές για το bhang. Αντιθετικά, οι Βρετανοί άποικοι είχαν μία πιο συγκρατημένη και συντηρητική άποψη για την κάνναβη. Το 1798 μάλιστα, το Βρετανικό Κοινοβούλιο επέβαλε φόρο στο bhang, το charas και το ganja για να περιορίσει την κατανάλωσή τους, θεωρώντας ότι η κάνναβη απειλούσε την σωματική και την διανοητική υγεία των ιθαγενών. Παρόλα αυτά, η βρετανοϊνδική κυβέρνηση διεξήγαγε έρευνα για την κάνναβη στην Ινδία το 1894, συμπεραίνοντας ότι η υπερβολική χρήση της κάνναβης δεν ήταν συνηθισμένη, αλλά ακόμη και αν κάποιος χρήστης υπερέβαλε, οι συνέπειες ήταν ατομικές και δεν αποτελούσαν απειλή προς την κοινωνία.
Όσον αφορά την νομιμότητα της κάνναβης στην Ινδία σήμερα, αν και έγιναν προσπάθειες ποινικοποίησής της το 1837, το 1871 και το 1877, δεν τέθηκαν σε ισχύ. Ωστόσο, το 1961 η κάνναβη απαγορεύτηκε, αφού κατατάχθηκε με τα βαρέα ναρκωτικά. Κάνναβη βέβαια ορίστηκαν οι ανθοί και όχι τα φύλλα και οι σπόροι. Το bhang εξαιρέθηκε από αυτόν το νόμο, αν και σε μερικές πολιτείες απαγορεύτηκε και αυτό, χωρίς όμως ο κανόνας αυτός να βρίσκεται σε πρακτική εφαρμογή. Σήμερα οι βιομηχανικές χρήσεις της κάνναβης, όπως η παραγωγή και επεξεργασία φύλλων και σπόρων, είναι νόμιμες στην Ινδία. Η ινδική κυβέρνηση, μάλιστα, προτρέπει στην ενασχόληση με κάνναβη χαμηλών THC επιπέδων, και από το 2019 αμφισβητεί την κατάταξη της κάνναβης στα βαρέα ναρκωτικά, καθώς πλέον θεωρεί αυτήν την κατάταξη αυθαίρετη, μη επιστημονική και παράλογη. Συμπερασματικά, παρατηρήθηκε ότι η κάνναβη στην αρχαία Ινδία χρησιμοποιούταν για θρησκευτικούς, πνευματικούς, θεραπευτικούς, ευφορικούς και βιομηχανικούς σκοπούς, ενώ έπαιξε σημαντικό ρόλο για την μεταλαμπάδευση των χρήσεών της στον δυτικό κόσμο.